Endometriozis Nedir, Neden Ve Nasıl Oluşur?

Kartal Dr. Lütfi Kırdar Eğitim ve Araştırma Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Kliniği Eğitim ve İdari Sorumlusu Prof. Dr. Ahmet Kale, "Endometriozis Rahim içini döşeyen, endometrium denilen dokunun rahim dışı organlarda yerleşmesidir." dedi. 

Endometriozis hastalığı hangi organları tutar?

Endometrioziskarın içini döşeyen periton zarı, yumurtalıklar, tüpler, vajina, barsaklar, mesane, üreter, eski cerrahi dikiş bölgeleri ve çok nadiren diğer organlarda(akciğerler, diyafram, beyin, göz… vs) görülebilir. En sık, %60-75 oranında, yumurtalıklarda görülebilmektedir ve yumurtalıklarda "endometrioma (çikolata kisti)" oluşumuna neden olabilir.

Endometriozis neden ve nasıl oluşmaktadır?

Net olarak sebebi bilinmemektedir. Ancak, endometriozis hastalığının oluşumunu açıklayan birçok teori vardır.

1.    Adet sırasında rahim içi dokunun tüpler aracılığıyla karın boşluğuna geri aktığını ve bu rahim içi dokunun dokunun karın boşluğunu saran periton zarında, yumurtalıklarda ve tüplerde endometriozis odakları oluşturduğunu ileri sürmektedir.

2.    Artmış hormonal etkilere bağlı periton ve yumurtalık hücrelerinde bazı değişimler (metaplazi) olmakta, endometriozis gelişmektedir.

3.    Endometrial dokunun kan ve lenf damarları ile yayılması…vs

Sonuçta, adet döngüsünde estrojen (kadınlık hormonu) hormonunun etkisi ile bu dokular gelişmekte ve kanamakta, yayılmaktadır. Yerleştiği bölgelerde ağrı ve yapışıklıklar oluşturmaktadır.

Endometriozis hastalığı nadir görülen bir hastalık mıdır?
Hayır. Her 10 kadından birinde endometriozis hastalığı görülmektedir. En sık 30’lu yaşlarda görülmektedir.  İnfertilite (kısırlık) sorunu olan kadınların %30-40’ında endometriozis hastalığı mevcuttur.

Endometriozis tanısı geç konmaktadır.

Hastalara endometriozis tanısı konana kadar ortalama 7-8 yıl geçmektedir.

Endometriozis için risk faktörleri nelerdir?

Erken yaşta adet görmeye başlayanlarda, sık aralıklarla adet görenlerde, uzun süren adet kanaması olanlarda, gebe kalmamış kadınlarda, mavi ve yeşil gözlü olanlarda, zayıf bayanlarda, ailesinde endometriozis tanısı almış olanlarda (ailesinde endometriozis olan kadınlarda 3 kat daha fazla görülüyor), daha sık görülmektedir.

Endometriozis belirtileri nelerdir?

Ağrılı adet, ağrılı cinsel ilişki (kasıklara ve makata vuran ağrı), infertilite, kabızlık, hazımsızlık, şişkinlik, karın ağrısı, adet öncesi lekelenme, sık idrara çıkma, kanlı idrar, endometriozis hastalığında görülebilir. Bazen de hiçbir şikayete neden olmaz ve tesadüfen ameliyat ya da ultrasonografi esnasında saptanabilir. 13-19 yaş grubunda ağrı kesicilere cevap vermeyen şiddetli adet ağrısı olan genç kızlarda endometriozis akla gelmelidir.

Endometriozis tanısı nasıl konulur?

Hastaların şikayetleri ve geçmiş hikayesi alınır. Ayrıntılı jinekolojik muayene ve ultrasonografik (vajinal, abdominal,rektal) inceleme yapılır. Jinekolojik muayene esnasında hastada oluşan şiddetli, rahim ve yumurtalıkların hareketinin kısıtlı olması endometriozisi düşündürmektedir. Bazen rahim ağzında endometriozisa ait lezyonlar görülebilmektedir. Ultrasonografide yumurtalıklarda çikolata kistleri, karın içerisinde yapışıklıklar, bazen de barsaklarda, rahim bağlarında (ligament), idrar torbasında (mesane)endometriotik nodüller görüntülenebilmektedir. Magnetik rezonans görüntüleme (MRI) yöntemleri özellikle derin endometriozis dediğimiz durumlarda ya da cerrahi düşünülen faydalı olmaktadır. Endometriozisin kesin tanısı "laparoskopi (kapalı ameliyat)" ya da laparotomi ile alınan dokunun patolojik incelemesi ile konur.

Endometriozis nasıl tedavi edilir?

Endometriozisin tamamıyla ortadan kaldırılması olası değildir. Tedavi hastaya özel planlanır. Endometriozis hastalığında iki önemli sorun: şiddetli ağrı ve infertilite (çocuk isteği)’dir.

Endometriozis tedavisinde iki tür tedavi mevcuttur: İlaç tedavisi ve cerrahi tedavisinde ağrı kesiciler, doğum kontrol hapları, progesteron içeren ilaçlar ve hormon içeren rahim içi araçlar (spiral)yer almaktadır.

Endometriozis tedavisinde cerrahi koruyucu cerrahi şeklinde olmalıdır. Cerrahi tedavi ağrıyı ortadan kaldırmak ya da en aza indirmek için en etkin yöntemdir. Burada kadının çocuk istemi ve yaşı önem kazanmaktadır. Çocuğu olan, 35 yaş üstü kadınlarda cerrahi yapılması uygundur. Cerrahi tedavide ise amaç; mümkün olduğunca edometriotik odakları temizlemek, yapışıklıkları açmak ve eğer varsa ağrıya neden olan nodülleri çıkartmaktır. Ameliyat sırasında yumurtalık dokusuna zarar vermeden hastanın doğurganlığını korumak konusunda titiz davranılmalıdır. Cerrahi sonrası ilaç tedavisi uygulanması şikayetlerin yeniden ortaya çıkışını geciktirebilir.

Çocuk istemi olan ve infertil olan hastalar da öncelikle yardımcı üreme tekniklerine (IVF) geçilmesi düşünülebilir.

Endometriozis cerrahisinde öncelikle laparoskopik (kapalı) ameliyat tercih edilmelidir.
Endometriozis cerrahisi, bu konuda deneyimli bir ekip tarafından yapılmalıdır. Aksi halde, yumurtalık kapasitesinde azalma, iç organlarda yaralanma ya da eksik cerrahi yapılması söz konusu olabilir. Ciddi yapışıklıklar, barsak ve mesane tutulumları görülen olgularda genel cerrahı ve ürolog ile birlikte ameliyatı yapmak uygun olmaktadır. Laparoskopi, cerraha daha titiz çalışma alanı, daha derin alanlara ulaşma imkanı sunar. Hastalarda ise, ameliyat sonrası daha az ağrı hisseder ve daha az ağrı kesici gereksinimi duyarlar. Ayrıca, estetik bir ameliyat olan laparoskopi, hastaların daha kısa sürede gündelik hayatlarına dönmelerini sağlar.