"Cumhur" İttifakı Teklifi Meclis'te

AK Parti ve MHP’nin ortak hazırladığı ittifak teklifi Meclis’e sunuldu. AK Parti ve MHP’li üyeler teklifi önce Meclis Başkanlığı’na sundular. Ardından ortak açıklama ile teklifin ayrıntılarını anlattılar.

Meclis’te; TBMM Anayasa Komisyonu Başkanı ve AK Parti İstanbul Milletvekili Mustafa Şentop, MHP Genel Başkan Yardımcısı Mustafa Kalaycı basın toplantısı düzenleyerek teklif hakkında açıklama yaptı.

İlk söz alan AK Partili Şentop, 15 Temmuz darbe girişimi sonrası gelişen süreçleri anımsatarak, önce hükümet sistemini değiştiren anayasa değişikliği ve uyum çalışmaları kapsamında ittifak sürecini anlattı.

Şentop şöyle dedi:

 “Toplam 26 maddelik bir metin, 4 kanunda değişiklik içeriyor. seçimlerin temel hükümleri ve seçmen kütükleri hakkında kanun, siyasi partiler kanunu, mahalli idareler kanunu ve milletvekilliği kanunu Milletvekilliği seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi aynı gün yapılacak ama her iki seçim için de ayrı pusula olacak. Yaptığımız düzenlemede parti sınırlaması yok, sayı sınırlaması yok. Yerel seçimle ilgili çalışma bu metinde yok.”

MHP’li Kalaycı da, “TBMM'de kabul edilen anayasa değişikliği 16 Nisan'da onaylanmıştır. MHP olarak, Cumhurbaşkanlığı ve Milletvekilliği seçimlerine AK Parti ile hareket ederek sistemin kökleşmesinde katkı sağlayacağız. Biz millet ne diyor, ona bakıyoruz. Yenikapı ruhunun 2019 seçimlerine taşınmasını arzuluyoruz. Komisyon olarak hazırladığımız ilk kanun teklifinde seçim ittifakı, seçim güvenliği ve  mahalli idareler kanununda düzenlemeler yapılmıştır. İttifakı düzenlemeyi engelleyen hükümler kaldırılmaktadır. İttifak yapacak siyasi partiler seçim takviminden itibaren en geç 7 gün içinde ittifak protokolü ile YSK'ya başvurmalıdır. Partiler kendi aday listeleri ile yan yana yer alacaklardır. Sıraları da kura ile belirlenecektir.”

Kalaycı, teklifin ayrıntılarını da şöyle anlattı:

“Milletvekili sayısı ittifak yapan siyasi partiler arasında aldıkları geçerli oy esası ile dağıtılacaktır. Seçilme yaşı 18'e indirilmektedir. Yatağa bağımlı vatandaşlarca seçme hakkının kullanılması için seyyar seçim sandığı kullanılmaktadır. Sandık kurulu başkanları kamu görevlileri arasından kura ile belirlenecektir. Seçimlerde kullanılacak kabinler oy vermenin gizliliğini sağlayacak şekilde belirlenecektir. Filigranlı ve amblemli oy zarflarının ebatları belirlenecektir.  Mahalli idareler seçimlerinde oy pusulaların tamamı aynı sandığa konulacak. Kolluk güçleri sandık çevresine gelebilmektedir. Kanun teklifi ana hatları ile bu hususları düzenlemektedir. İttifak yapan partiler ayrı ayrı liste verecektir.”

İttifak teklifi adı altında Meclis’e sunulan düzenleme de 4 ayrı kanunda değişiklik öngörüyor. Teklif ile siyasi partilerin seçimlere birlikte girmelerinin önündeki engeller kaldırılıyor. Seçimlere 2 ya da daha fazla parti birlikte seçimlere girebilecek.

AK Parti ve MHP’nin ortak imzaları ile sunulan 26 maddelik teklif, 4 ayrı kanunda değişiklik öngörüyor. Teklif ile; Siyasi Partiler Kanunu, Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun, Mahalli İdareler Kanunu ve Milletvekili  seçimlerin temel hükümleri ve seçmen kütükleri hakkında kanunlarında değişiklik öngörüyor.

Teklif ile; Milletvekilliği seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi aynı gün yapılacak ama her iki seçim için de ayrı pusula olacak. Yapılan düzenleme sonucunda parti sınırlaması ve sayı sınırlaması olmayacak.

SEÇİM YASASI

Düzenlemeyle, ilçe seçim kurulunca sandık bölgesine ayırma işlemi yapılırken Anayasada yer alan seçimin serbestliği ve gizli oy ilkesini sağlamak amacıyla, gerektiğinde aynı binada oturan seçmenlerin hane bütünlüklerinin korunması ve aynı seçim bölgesinde kalmaları şartıyla farklı sandık bölgelerine kaydedilebilmelerine imkan tanınıyor. Seçim Yasası’nda yapılan değişiklik ile, Yüksek Seçim Kurulu'na (YSK) bir sandık bölgesinde oy kullanacak seçmen sayısını belirleme görevi veriliyor. YSK yapılacak seçimin türünü dikkate alarak, her seçim için ihtiyaca göre sandık bölgesi seçmen sayısını belirleyecek. YSK'ya seçim türüne göre sandık bölgesi seçmen sayısını belirleme görev ve yetkisi veriliyor. Teklif ile; Yüksek Seçim Kurulu, seçim güvenliğinin sağlanması amacıyla, vali veya il seçim kurulu başkanının talebi üzerine sandıkların taşınmasına, seçim veya sandık bölgelerinin birleştirilmesine karar verebilecek.  Buna göre, seçim güvenliğinin sağlanmasında güçlük yaşanabilecek yerlerde, seçimlerin serbestliği ve gizli oy ilkeleri gereğince seç menlerin hiçbir etki ve baskı altında kalmadan seçme haklarını kullanabilmeleri amacıyla, o yerdeki sandıkların seçim güvenliğinin sağlanabileceği en yakın seçim bölgelerine taşınmasına, sandık bölgelerinin ve muhtarlık seçimleri hariç olmak üzere seçim bölgelerinin birleştirilmesine YSK karar verilebilecek. Birleştirilen seçim veya sandık bölgelerinde seçmen listeleri karma şekilde düzenlenebilecek. Hastalığı veya engeli nedeniyle yatağa bağımlı olan seçmenlerin Anayasal bir hak olan seçme hakkını kullanabilmeleri amacıyla, YSK'ya yetki veriliyor. Bu kapsamda YSK, seyyar sandık kurulu oluşturma, oyların kullanılması ile sayım ve döküm ile birleştirme işlemlerine ilişkin usul ve esasları belirleyebilecek.

OY PUSULALARI AYNI ZARFA KONULACAK

Teklifle birlikte yapılan seçimlerde oy pusulalarının aynı zarfa konulması öngörülürken, sandık kurulu başkanlarının kamu görevlileri arasından belirlenmesine yönelik değişiklik yapılıyor.  Düzenlemeyle, ilçede görev yapan tüm kamu görevlilerinin listesinin mülki amir tarafından yerleşim yeri adresleri esas alınarak ilgili ilçe seçim kurullarına gönderilmesi, ilçe seçim kurulu başkanının bu kamu görevlileri arasından ad çekmek suretiyle, ihtiyaç duyulan sandık kurulu başkanının iki katı sayıda kamu görevlisini tespit etmesi ve bu kişiler arasından mani hali bulunmayanları sandık kurulu başkanı olarak belirlemesi hükme bağlanıyor.

Düzenleme ile birlikte yapılacak  olan Cumhurbaşkanı ve Milletvekili seçimlerinde oy pusulalarının aynı zarfa konulması öngörülüyor. Ayrıca teklifle, mahalli idare organları seçimlerinde oy pusulalarının aynı zarfa konulması öngörüldüğünden, oyların ayrı sandıklarda kullanılacağına ilişkin düzenlemede hükme bağlanıyor.

Teklifle, mahalli idare organları seçimlerinde oy pusulalarının tek zarfa konulması öngörüldüğünden, zarfların ebatlarının kanunda belirlenmesinden vazgeçilerek, bu hususta yetki YSK'ya veriliyor.  Düzenleme ile üzerinde ilçe seçim kurulu ve sandık kurulu mührü bulunmayan zarfların geçersiz sayılacağı hükme bağlanıyor.  

İTTİFAK OYLARI

Teklif ile; seçime ittifak ile giren siyasi parti ve bağımsız adaylara ayrılan sütunlardan sonra ittifakın ortak oyları için sütun ayrılması hükme bağlanıyor.

Teklifle, mahalli idare organları seçimlerinde oy pusulalarının tek zarfa konulmasının öngörülmesine bağlı olarak, sayım döküm işlemlerinde düzenin sağlanması bakımından zarfların açılması, oyların sayım ve dökümü konularında değişiklik yapılıyor.

Seçime birlikte giren partilerin oylarının nasıl sayılacağı da belirlenen düzenlemede; ittifakların her birinin ortak oylarının sayısı ve ittifak içerisindeki her bir siyasi partinin tek başına aldığı oy sayısına, ittifakın ortak oylarından gelen payın ilave edilmesiyle elde edilen oy sayısının gösterilmesi hükme bağlanıyor.

İTTİFAKIN ÖNÜNDEKİ ENGELLER KALDIRILIYOR

Düzenleme ile seçime birlikte girecek siyasi partilerin, oy pusulasında nasıl yer alacakları, oyların nasıl kullanılacağı da belirleniyor.

Teklifle, siyasi partilerin seçimlerde ittifak yaparak seçime katılmalarına imkân tanınması nazara alınarak, siyasi partilerin seçimlerde başka bir siyasi partiyi destekleme kararı almalarını yasaklayan hüküm kaldırılıyor. Düzenlemeyle, siyasi partilerin ittifak yaparak milletvekili seçimine katılmalarına imkan tanınıyor.  Seçimlere ittifak yaparak katılma kararı alan siyasi partilerin seçim takviminin başlamasından itibaren en geç yedi gün içinde, genel başkanların imzalarını havi ittifak protokolüyle YSK'ya başvurmaları gerekiyor.  Aday listelerinin teslim edilmesi için belirlenen tarihten iki gün öncesine kadar, ittifak protokolünde değişiklik yapılabilecek.  Öte yandan, ittifaktan vazgeçen siyasi partilerin, bu durumu aday listelerinin YSK'ya teslim edilme tarihinden üç gün öncesine kadar bildirmeleri gerekiyor. Ayrıca; düzenleme ile; YSK, maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar ile seçim ittifakına ilişkin diğer hususları belirleme yetkisi veriliyor.

BAŞKA PARTİ DE KAYITLI OLSA DA

Düzenleme ile; seçime tek başına girmeyen partilerin kayıtlı üyeleri, seçime giren bir partinin listesinden aday olabilecek. Düzenleme ile; bir kimsenin üyesi olduğu siyasi partinin seçimlere katılma yeterliliği bulunmasına rağmen, seçime katılmaması halinde kendisinin ve üyesi olduğu siyasi partinin yazılı muvafakati alınarak, partisinden istifa etmeden başka bir siyasi parti tarafından aday gösterilmesine imkan tanınıyor. Düzenlemeyle, ittifak yapan siyasi partilerin kuraya ittifak olarak dahil edilmeleri, oy pusulasında yan yana yer almaları ve ittifak içerisindeki sıralarının da kurayla belirlenmesi hükme bağlanıyor. Ayrıca, oy pusulasında ittifak yapan siyasi partilerin sütunlarının üzerinde, ortak bir ittifak unvanı bölümü yer alacak. Bu bölümün kısa kenarı iki santimetre, uzun kenarı bu partilerin sütunlarının genişliği ile sütunlarının aralığı toplamı kadar olacak. Bu bölüme siyasi partilerin ittifak protokolünde belirledikleri ittifak unvanı yazılacaktır. İttifakın unvanı belirlenmemiş ise bu bölüme yalnız  “İTTİFAK” ibaresi yazılacak, unvanı olmayan ittifakın birden fazla olması halinde, bunlar başvuru sırasına göre numaralandırılacak.

Bununla birlikte, İttifak unvanı bölümü ile aralarındaki boşluk dahil ittifak yapan siyasi partilerin sütunlarının tamamın oluşan alan ittifak alanı olarak tanımlanacak. Maddede yapılan değişiklikle, ittifak yapılan seçimlerde aynı ittifak içerisinde yer alan siyasi partilerin bir seçim çevresinde almış oldukları geçerli oyun hesaplanma usulü belirleniyor.  Buna göre ittifak yapan siyasi partilerin geçerli oyu, ittifakı oluşturan siyasi partilerin her birinin tek başına aldıkları oy sayısına ittifakın ortak oylarından gelen payın ilave edilmesiyle elde edilecek. İttifakın ortak oylarından gelen pay ise ittifak yapan siyasi partilerin tek başına aldıkları oyun bu partilerin toplam oyuna bölünmesiyle elde edilen kat sayının ittifakın ortak oyu ile çarpımı sonucunda elde edilecek. İttifak yapan siyasi partilerin aldıkları geçerli oyların toplamının yüzde 10’u geçmesi halinde, bu siyasi partilerin her birinin barajı geçeceği hükme bağlanıyor.

Değişiklikle dahil olduğu ittifak yüzde on barajını aşan siyasi partilerin çıkaracağı milletvekillerinin tahsis usulü düzenleniyor. Buna göre, ittifak yapan siyasi partilerin milletvekili sayısının hesaplanmasında; ittifakın toplam oyu esas alınacak. Bu oy miktarına göre önce ittifakın elde ettiği toplam milletvekili sayısı belirlenecek, bu sayı ittifakı yapan siyasi partiler arasında aldıkları geçerli oy sayısı esas alınarak bu maddedeki usule göre paylaştırılacak.

Belediye, il genel meclisi üyeliği ve muhtarlık seçimlerinde oy pusulaları farklı zarflara konulmaktadır. Bu durum seçmenlerce başka seçim türüne ait oy pusulalarının sehven farklı zarflara konulması veya zarfın atılacağı sandıkların karıştırılması gibi nedenlerle oyların geçersiz sayılmasına yol açmaktadır. Bu itibarla uygulamada ortaya çıkan sorunların önüne geçilmesi amacıyla maddeyle, bütün mahalli idare organları seçimlerinin oy pusulalarının aynı zarfa konulacağı hükme bağlanmaktadır. Ancak seçim bölgelerinin birleştirilmesine karar verilmesi halinde, muhtarlık seçiminde oy pusulasının ayrı zarfa konulmasına ve bu zarfın ayrı sandığa atılmasına yönelik düzenleme yapılmaktadır.