AYM’den Kamulaştırma Kanununa Kısmi İptal

Anayasa Mahkemesi (AYM), taşınmazların kamulaştırma bedelinin tespitinde, kamulaştırma tarihindeki kullanılma şeklinin esas alınmasını öngören kanun hükmünü kısmi iptal etti.

AYM’nin iptal kararının gerekçesi Resmi Gazete’nin bugünkü sayısında yayımlandı. Kemalpaşa 2. Asliye Hukuk Mahkemesi, Kamulaştırma bedelinin tespiti ve taşınmazın davacı idare adına tesciline karar verilmesi talebiyle açılan davada, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun, 4650 sayılı Kanun’un 6. maddesiyle değiştirilen 11. maddesinin birinci fıkrasının (f) bendi ile ikinci fıkrasının, Anayasa’ya aykırı olduğu iddiasıyla Yüksek Mahkemeye başvurdu. Yüksek Mahkeme, taşınmazların kamulaştırma bedelinin tespitinde, kamulaştırma tarihindeki kullanılma şeklinin esas alınmasını öngören hükmü kısmen iptal etti. Kanun’un 11. maddesinin birinci fıkrasında, kamulaştırılan taşınmazın bedelinin tespitinde tüm taşınmazlar için gözetilmesi gereken ortak esasların hükme bağlandığının anımsatıldığı kararda, kamulaştırılan tüm taşınmazlar için geçerli olacak ortak esasların, taşınmazın cins ve nevi, yüzölçümü, kıymetini etkileyebilecek bütün nitelik ve unsurlar, varsa vergi beyanı, kamulaştırma tarihindeki resmi makamlarca yapılmış kıymet takdirleri ve bedelin tespitinde etkili olacak diğer objektif ölçüler olduğu belirtildi.

Kararda, iptali istenen düzenlemede, arazilerde, taşınmaz mal veya kaynağın kamulaştırma tarihindeki mevki ve şartlara göre ve olduğu gibi kullanılması halinde getireceği net gelirin, kamulaştırma bedelinin tespitinde gözetilmesi gereken esaslardan biri olarak belirlendiği ifade edildi. 

Anayasaya Aykırıdır

Arazilerin kamulaştırma bedellerinin tespitinde uygulanan net gelir yönteminde, ilgili arazinin kamulaştırma tarihindeki kullanılma şeklinin esas alındığına dikkat çekilen kararda, kamulaştırma tarihinde ya da mahkemece yapılan keşif sırasında hangi ürünün ekili olduğunun önem taşımadığı, o yörede ağırlıklı olarak yetiştirilen ürünlerin net getirilerinin ortalamasının esas alındığı belirtildi.

Arazilerin, uygulama imar planı içerisinde bulunmayan, belediye veya belediye mücavir alan sınırları içerisinde bulunsa bile etrafı meskûn olmayan ve belediye hizmetlerinden yararlanmayan taşınmaz olduğuna dikkat çekilen kararda, “Arazilerin emsal satış değerleri arsalara göre genellikle çok daha düşük olmakta, hatta emsal satış değeri dahi bulunmayabilmektedir. Kamulaştırmaya konu arazinin aynı yöredeki diğer arazilere göre daha değerli olmasını sağlayan özelliklerin de kapitalizasyon faiz oranının belirlenmesi sırasında ya da objektif değer artırıcı unsur olarak gözetilmesinin mümkün olması nedenleriyle itiraz konusu kuralda öngörülen bedel tespit yönteminin gerçek karşılığa ulaşılmasını sağlayan bir yöntem olmadığı, bu itibarla Anayasa’nın 46. maddesine aykırı olduğu söylenemez” denildi.

Kanun koyucunun, kamulaştırma bedelinin tespiti sırasında taşınmazın mevkii ve şartları ile kullanılma şeklinin esas alınacağı tarihi belirleme konusunda takdir yetkisinin bulunduğunun kaydedildiği kararda, belirlenecek tarihin, gerçek karşılığa ulaşılmasını sağlayacak nitelikte olması gerektiği belirtildi.
Kararda, “İlgili arazinin kamulaştırma tarihindeki şartları ile kullanılma şeklinin dava tarihi itibariyle değişmiş olması mümkün olduğundan, arazinin hâlihazır özellikleri yerine kamulaştırma tarihindeki özelliklerinin gözetilerek taşınmazın dava açma tarihi itibariyle değerinin belirlenmesi ve bu suretle kamulaştırma bedelinin tespiti, arazinin gerçek karşılığına ulaşılması bakımından elverişli değildir. Bu nedenlerle idari ve adli aşama ayrımı gözetilmeksizin kamulaştırma bedelinin tespitinde arazinin kamulaştırma tarihindeki özelliklerinin esas alınmasını gerekli kılan, itiraz konusu kuralda yer alan ‘...kamulaştırma tarihindeki...’ ibaresi, Anayasa’nın 46. maddesine aykırıdır” denildi.